Suplementacja

Zdjęcia: Piotr Kołodziejczak - wszelkie prawa zastrzeżone! ©

Pomimo najszczerszych starań o zapewnienie jaszczurkom roślinożernym właściwej diety oraz najwymyślniejszych zabiegów w hodowli nie może obyć się bez dodatkowej suplementacji. Dzieje się tak dlatego, że skład chemiczny naszych rodzimych roślin znacząco odbiega od naturalnego pokarmu legwanów. Choć sklasyfikowano grupę roślin, które w dużej mierze zaspokajają potrzeby tych gadów to jednak ze względu na fakt, iż jest to pokarm dostępny tylko sezonowo musimy uzupełniać dietę o niezbędne suplementy. Innym niekorzystnym czynnikiem jest ograniczony dostęp do naturalnego światła słonecznego, mającego istotny wpływ na metabolizm i asymilację związków mineralnych i witaminowych. Stosowane przez hodowców żarówki i świetlówki emitujące promienie UVB są tylko substytutem zapewniającym niezbędne minimum, tym bardziej należy poważnie podchodzić do kwestii suplementacji. Legwan zielony potrzebuje dodatkowego wsparcia mineralnego i witaminowego. 

• Wapń, witamina D3.

Wapń to jeden z najważniejszych mikroelementów, wymaganych w suplementacji gadów. Jest materiałem budulcowym i ma istotny wpływ na kształtowanie się organizmu gada. Asymilacja wapnia nie jest sprawą prostą. Istnieje wiele zmiennych czynników mających wpływ na przyswajalność mikroelementów. Do tych zmiennych oprócz właściwej diety należy sposób naświetlania oraz źródło promieni UV typu B, a także suplementacja witaminowa. Są to dwie drogi dostarczania do organizmu witaminy D, całkowicie niezbędnej w procesie przyswajania wapnia. Bez uwzględnienia tej zależności cały trud o zapewnienie jaszczurce porcji minerałów może pójść na marne. 
Witamina D3 wytwarzana z syntezy przez naświetlanie, jest najskuteczniejszym "katalizatorem" absorpcji wapnia. To dla tego najważniejszym elementem wystroju terrarium jest właśnie źródło UVB, dzięki któremu skóra gada syntezuje witaminę D3. Innym źródłem w/w witaminy jest pokarm i suplementacja. Tutaj z kolei istotne znaczenie ma właściwa dieta oraz stosowanie właściwych suplementów mineralnych. 
Bardzo popularne wśród hodowców (nad czym ubolewam) jest stosowanie preparatów suplementujących dla ludzi. Np. Słynny Ostercal, który zawiera imponującą dawkę wapnia, przez co przez długi czas był polecany na forach internetowych. Nikt jednak nie wniknął w ilość substancji uzupełniającej objętość tabletki tego preparatu, który stanowi właśnie wit. D3. Podczas gdy jedna tabletka zawiera ilość wapnia wystarczającą dla dużego legwana, to ilość witaminy D zaspokaja połowę dziennego zapotrzebowanie dorosłego człowieka! Tak dobrany stosunek minerału do witaminy przy długotrwałym, cyklicznym stosowaniu może doprowadzić do tragedii. 
Choć wielu hodowców bagatelizuje powyższe argumenty prawda jest taka, że to nie bez znaczenia jakiego preparatu i w jakiej ilości używamy. Podstawowa zasada jest taka, że preparaty dla ludzi nie są korzystne dla legwanów. 
Jak już wcześniej wspomnieliśmy tolerancja organizmu na wapń zależy od wielu zmiennych i w praktyce przyjmuje się, że dopuszczalne jest przekroczenie dawki od 3 – 5 razy. Wyższe spożycie wapnia może prowadzić do niedoborów mikroelementów, a w połączeniu z niewłaściwą, wysoko tłuszczową dietą prowadzi do formowania się w przewodzie pokarmowym złogów wapnia, co w konsekwencji prowadzi do zapalenia tkanek (Mader). Innym realnym zagrożeniem przy zwiększonej podaży wapnia  jest kamica nerek (Cystic calculus). Taka przypadłość kończy się poważną interwencją chirurgiczną, a nawet zgonem jaszczurki (ExoticVMD...).

Dzienne zapotrzebowanie legwana zielonego na wapń wynosi 100mg/1kg masy ciała. U legwanów przetrzymywanych przez dłuższy czas w niewłaściwych warunkach, w przypadkach chorobowych jak MBD, po złamaniach i w okresie „produkcji” jaj zapotrzebowanie dzienne wzrasta do 150mg/1kg. 

• Hipokalcemia

To stan, w którym stężenie wapnia w organizmie gada spadł do krytycznego poziomu. Jest to bardzo niebezpieczna sytuacja, która zwykle prowadzi do zmian fizycznych: krzywicy, MBD albo śmierci legwana. Najbardziej narażone na skutki hipokalcemii są młode osobniki. Najczęstsze przyczyny hipokalcemii:

- Niewłaściwa dieta. Nadmierna ilość szczawianów w spożywanej roślinności.
- Brak właściwej suplementacji.
- Brak źródła UVB. Nie zachodzi synteza wit. D3 w organizmie.
- Zaburzenia metabolizmu. Uszkodzenia narządów absorbujących (wątroba, nerki, jelito cienkie)

• Hiperkalcemia

To stan odwrotny do hipokalcemii, jednak niemniej niebezpieczny. U gadów wynika zwykle z powodu złej suplementacji. Nadmierna podaż wit. D prowadzi do nadmiernego wchłaniania wapnia z jelit oraz resorpcję kości. W konsekwencji dochodzi do odwapnienia kości, zaburzenia pracy serca, wstrząs, nadciśnienie tętnicze. Gdy w organizmie dojdzie do ubytku kości lub patologii pracy serca, zwykle jest już za późno na pomoc. Przyczyny hiperkalcemii:

- Nadmierne wchłaniania wapnia przez przewód pokarmowy
- Nadmiar parathormonu (często z powodu nowotworów złośliwych w gruczole)
- Nowotwory złośliwe z zajęciem kości
- Nadczynność tarczycy
- Spożywanie białka zwierzęcego

Jak uchronić legwana przed hiperkalcemią:

- Rozsądna suplementacja, zarówno wit. D3, jak i samym wapniem.
- Odpowiednie źródło UVB, wyprodukowane dla jaszczurek z klimatu tropikalnego
- Unikanie białka zwierzęcego.

Nadmierna podaż wapnia, sama w sobie nie doprowadzi do hiperkalcemii. Do absorpcji wapnia niezbędna jest witamina D3, jednak faszerowanie legwana zielonego wapniem „na zapas”, prowadzi do odkładania się go w postaci złogów wapniowych, co stanowi kolejny problem zdrowotny.
(Mader)

• Dawkowanie wapnia

Jeśli jednak z sobie znanych powodów postanowimy używać preparatów dla ludzi warto dowiedzieć się czegoś o zapotrzebowaniu naszego osobnika i metodach obliczenia dawki. 
Dawkowanie zarówno minerałów, witamin, jak i medykamentów, które ewentualnie mielibyśmy podawać w hodowli, powinno opierać się o znajomość wagi gada. Powinniśmy dokonywać okresowych pomiarów wagi. Choć nie jest to czynność lubiana przez legwany to jednak istotna, a czasem niezbędna przy ustalaniu dawek. 

Załóżmy, że chcemy ustalić dzienną porcję wapnia dla 500 - gramowego osobnika, pamiętając, że w okresie intensywnego wzrostu zapotrzebowanie dzienne wynosi 150 mg/1kg. Zamierzamy wykorzystać wapń w tabletkach, zawierających 400 mg jonów wapnia. 
Nasze dane: 

150 [mg] - dzienne zapotrzebowanie 
1000 [g] - kilogram masy ciała 
500 [g] - waga Twojego osobnika 
X [mg] - zapotrzebowanie Twojego osobnika 

Rozpisujemy proporcję: 
1000 [g] - 150 [mg] 
500 [g] - X 
X=150[mg] x 500[g] / 1000[g] 

po redukcji otrzymujemy wynik: X=75[mg]

Z tej proporcji wynika, że dzienne zapotrzebowanie wynosi mniej niż 1/4 tabletki. 


Powyższa proporcja ma charakter wyłącznie poglądowy, uzmysławiający szacunkowe ilości preparatu! Tolerancja legwana na wapń jest dość duża i nawet w przypadku przekroczenia sugerowanej dawki, raczej nie dojdzie do problemów zdrowotnych. Warto jednak uzmysłowić sobie, że przy długotrwałej niewłaściwej podaży wapnia może dojść do powstania złogów i poważnych problemów zdrowotnych. W normalnych okolicznościach nie ma konieczności takiego aptekarskiego wyliczania dawki suplementów. Preparaty dla gadów są dość dobrze zbilansowane, jeśli jednak używamy produktów dla ludzi (z uwagi na wypełnienie masy tabletki), rozsądne jest przeliczanie proporcji.

• Witaminy.

Na naszym rynku dostępna jest cała gama preparatów witaminowych. Powszechnie stosowane i polecane są: Reptivit + D3(Zoomed), Nutrobal (dostępny w UK), ...

Ponieważ specyfiki te różnią się ze względu na postać i skład chemiczny należy ściśle stosować się do zaleceń producenta. 
Częstym problemem z jakim borykają się niedoświadczeni hodowcy jest sposób aplikowania suplementów. Swego czasu popularne było posypywanie liści preparatami jednak nie jest to najpewniejszy sposób. Nigdy nie jesteśmy w stanie skontrolować ilości przyjętych związków, narażając tym samym nasze gady na niedobór albo przedawkowanie preparatów. Najpewniejszą i najlepszą metodą jest dokładne odmierzanie dawek i przemycanie ich w smakołyku. 

• Hipowitaminoza

(...) 

• Hiperwitamizoza

(...) 


Metody aplikowania suplementów.

• Ukryte w liściach:

• Ukryte w owocach:

Cytrusy nie są najlepszym rozwiązaniem, znacząco utrudniają asymilację wapnia jednak niektóre osobniki naprawdę za nimi przepadają i tylko w ten sposób udaje się przemycić właściwą dawkę.

• Ukryte w kwiatach

Jak widać, mamy dużo możliwości przemycania suplementów. Z doświadczenia wiem, że ta metoda jest znacznie lepsza i skuteczniejsza niż sypanie preparatów na całe pożywienie. Odmierzając i przemycając właściwe dawki preparatów w przysmakach, mamy pewność, że nasz legwan przyjmuje regularnie i w ustalonej ilości.